Polska Agencja Żeglugi Powietrznej

Kontrola ruchu lotniczego, służba informacji powietrznej, służba alarmowa, planowanie przepływu ruchu lotniczego nad Polską, koordynacja zajętości przestrzeni powietrznej, prowadzenie biur odpraw załóg oraz aktualizacja i wydawanie publikacji lotniczych to tylko niektóre z licznych sfer działalności Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej (PAŻP). Firma ta powstała 1 kwietnia 2007 przejmując obowiązki Agencji Ruchu Lotniczego działającej w strukturach Przedsiębiorstwa Państwowego „Porty Lotnicze”. PAŻP jest jedynym „dostawcą” tego rodzaju usług w Polsce. Kontrolerów ruchu lotniczego i informatorów FIS większość lotników rozpoznaje tylko po głosie z codziennej radiowej korespondencji na lotniczych częstotliwościach, natomiast wyobrażenie na temat ich pracy zwykły pasażer klasy ekonomicznej, ma zazwyczaj na podstawie amerykańskich filmów akcji. Jak wygląda praca ludzi, od których zależy bezpieczeństwo w przestrzeni powietrznej, kto nad tym wszystkim czuwa i jak to jest zorganizowane?

PAŻP jest jedyną firmą w Polsce zatrudniającą kontrolerów ruchu lotniczego. Tylko około 600 osób wykonuje ten zawód w naszym kraju. Badania wykazują, że jest to jedna z najbardziej stresujących profesji na świecie. Na czym polega największa trudność? Kontroler musi wciąż przewidywać, jak zaplanować sytuację w przestrzeni powietrznej w danym momencie, by zapewnić sprawny i co najważniejsze – bezpieczny lot każdemu statkowi powietrznemu. Poza tym, co nie mniej ważne, powinien potrafić zareagować prawidłowo na każdą najmniej spodziewaną sytuację, jaka może mieć miejsce w jego przestrzeni powietrznej. A sytuacja ta potrafi zmieniać się błyskawicznie.

Każdy kontroler odpowiedzialny jest za swój określony sektor. Ruchem samolotów na lotniskach kontrolowanych sterują kontrolerzy wieżowi. Czuwają nad bezpiecznym kołowaniem samolotów ze stanowisk postojowych do momentu, gdy pilot zgłosi gotowość do startu. Dbają także, by były zachowane odpowiednie odległości (separacje) między samolotami startującymi i lądującymi. Kontrolerzy radarowej kontroli zbliżania przejmują odlatujący samolot pod swoją „opiekę” zapewniając mu sprawne wznoszenie i wylot na odpowiednią trasę. Musi być on bezkolizyjny z ruchem samolotów przylatujących w tym samym czasie na dane lotnisko. Przyloty są wprowadzane na prostą do lądowania, tak by odległości między nimi nie były mniejsze niż przewidziane minima. Trzecim działem, w którym pracuje największa część kontrolerów zatrudnionych w PAŻP jest kontrola obszaru. Za pomocą kilku radarów rozstawionych na terenie naszego kraju kontrolerzy obszaru śledzą ruch lotniczy nad Polską 24 godziny na dobę. Zapewniają bezpieczeństwo samolotom przelatującym drogami naszego FIRu oraz odlatującym i przylatującym w rejony kontrolowane polskich lotnisk.

Oprócz głosu kontrolerów w eterze można usłyszeć także informatorów radarowej służby informacji powietrznej (FIS), którzy zajmują się ruchem statków powietrznych w przestrzeni niekontrolowanej. Ich pracę porównać można do służby kontroli obszaru, z tą jednak podstawowa różnicą, że nie zapewniają oni separacji samolotom będących pod ich opieką. Zamiast tego, na podstawie danych radarowych, informują pilotów o wszelkich statkach powietrznych które mogą być kolizyjne z ich maszyną, zanim znajdą się one w zasięgu wzroku pilota. Kolejnym zadaniem informatorów FIS jest dbanie o to by piloci statków powietrznych nie wlatywali w strefy dla nich niedostępne. Strzegą więc granic m.in. stref kontrolowanych lotnisk (CTR), rejonów kontrolowanych lotnisk (TMA), stref zakazanych czy stref czasowo zarezerwowanych (TSA).

Służba FIS musi sprostać wielkiej różnorodności stopnia wyszkolenia pilotów oraz różnorodności statków powietrznych jakie zgłaszają się do nich na łączność. Są to przede wszystkim samoloty prywatne i aeroklubowe, motolotnie, balony a zdarzają się także paralotnie, sterowce i samoloty liniowe. W przestrzeni tej nie są rzadkością także wojskowe i policyjne statki powietrzne, a przede wszystkim śmigłowce ratownicze.
Koordynacja lotów zwłaszcza tych ostatnich, jest zazwyczaj dobrym sprawdzianem współdziałania poszczególnych służb. Często zdarza się, że załoga zabiera pacjenta wymagającego natychmiastowego transportu np. z miejsca wypadku gdzieś poza przestrzenią kontrolowaną by dostarczyć go do szpitala w dużym mieście znajdującego się często w CTR. W takich przypadkach kluczowe znaczenie ma sprawne przekazywanie informacji między FISem, Wieżą a Zbliżaniem tak by kontroler wieżowy oraz kontroler zbliżania mieli szansę takiego zaplanowania ruchu odlotowego i przylotowego na lotnisko, by umożliwić maszynie ratowniczej, priorytetowy lot po prostej na przyszpitalne lądowisko.

Jest to jeden z przykładów setek – niewidocznych dla pilota – koordynacji, jakie codzienne czynią między sobą poszczególne organy służb kontroli ruchu lotniczego i służby informacji powietrznej. Ich celem jest płynne, uporządkowane i bezpieczne prowadzenie ruchu lotniczego.
W PAŻP działa również rzesza ludzi, których nie słychać przez radio. Nie mają oni kontaktu z pilotami, ani tym bardziej z pasażerami samolotów. Nad pracą całego centrum zarządzania ruchem lotniczym czuwają szefowie zmian. Oprócz codziennej organizacji pracy kontrolerów pełnią istotną rolę w sytuacjach kryzysowych koordynując działania i współpracując z jednostkami poszukiwawczo ratowniczymi (SAR). Poza kontrolerami ruchu lotniczego i informatorami podlegają im także pracownicy komórki FLOW dbającej o to, by w danym miejscu i czasie nie została przekroczona pojemność danego sektora przestrzeni powietrznej kontrolowanej. Innymi słowy, by w jednym miejscu nie pojawiła się jednocześnie zbyt duża liczba maszyn. Takie regulacje byłyby niemożliwe bez pracy ludzi na briefingach i w dziale przetwarzania planów lotu. Warto wiedzieć, że każdy lot samolotu w przestrzeni kontrolowanej posiada przyporządkowany mu plan lotu w bazie danych systemu kontroli ruchu lotniczego. Na podstawie takich planów można określić planowane natężenie ruchu lotniczego w każdym sektorze przestrzeni powietrznej nad Polską i całą Europą. W tym miejscu nie mogłoby się obyć bez sieci wymiany danych z jednostką planującą ruch w przestrzeni Europejskiej zlokalizowaną w Brukseli, a przede wszystkim – bez całego systemu radarowego działającego w PAŻP. Czerpie on dane z 8 umieszczonych na terenie Polski radarów. Nad ich utrzymaniem czuwa sztab techników i informatyków. Obecnie trwają prace nad wprowadzeniem nowego systemu operacyjnego dla kontroli ruchu lotniczego, który zastąpi system działający obecnie już od wczesnych lat dziewięćdziesiątych.

Kolejną ważną częścią PAŻP jest cały pion związany z zarządzaniem przestrzenią powietrzną (ASM). To właśnie zadaniem ASM jest projektowanie i wprowadzanie do użytkowania CTRów, TMA, oraz stref elastycznych takich jak TSA czy strefy ćwiczeń (EA). Z tą grupą elementów przestrzeni związane jest kolejne zadanie ASM – zarządzanie ich aktywnością. Efektem tego jest informacja dla lotnika oraz dla służb kontroli ruchu i informacji powietrznej o tym, które rejony przestrzeni powietrznej dostępne są dla wszystkich pilotów, a które wyłącznie dla tych, którzy je dla siebie zarezerwowali. To, jak przebiegają granice poszczególnych elementów przestrzeni powietrznej, a także inne istotne dla pilotów informacje publikuje Dział Informacji Lotniczej (AIS). Najbardziej znanym lotnikom efektem jego pracy jest co miesiąc aktualizowane AIP Polska, mapy lotnicze oraz Biuletyn VFR.

Polska Agencja Żeglugi Powietrznej to złożona instytucja, tak jak złożone z wielu aspektów jest w dzisiejszych czasach dbanie o uporządkowany przepływ i – przede wszystkim – bezpieczeństwo ruchu lotniczego. Jej ambicją jest dorównywanie najlepszym nie tylko w Europie ale i na całym świecie firmom świadczącym tego typu usługi. Jednak najważniejszą sprawą jest dla niej zadowolenie jej klienta – pilota, dla którego chce być dobrym zarządzającym przestrzenią, po której porusza się jego statek powietrzny.

źródło: www.pansa.pl